Oorlogsslachtoffers zijn volgens onze definitie burgers en militairen die in de strijd met de vijand of door hun handelingen of houding tegenover de vijand het leven hebben verloren. Ook mensen die tijdens de door de vijand opgelegde internering of vervolging overleden zijn, rekenen we hiertoe.
Mensen die zijn omgekomen door oorlogsgeweld zoals een beschieting of bombardement, maar ook de mensen die de oorlog overleefd hebben en hun ervaringen altijd met zich hebben meegedragen omschrijven wij als ‘slachtoffer van de oorlog’.
Een oorlogsmonument is een gebouw, standbeeld of ander bouwwerk opgericht om een oorlog of overwinning te vieren, of (overheersend in de moderne tijd) om hen die stierven of gewond raakten in een oorlog te herdenken. Soms wordt de term “bevrijdingsmonument” gebruikt.
In de gemeente Wijchen zijn de volgende oorlogsmonumenten aanwezig:
De bron van de onderstaande gegevens is de website van 4en5mei.nl
Wijchen
Het vredesmonument staat aan de Elckerlijcweg in Wijchen en is een pilaar van witte natuursteen, omgeven door een achtzijdige ijzeren sculptuur.
De tekst op het monument luidt:
‘VOOR ALLEN DIE HUN LEVEN GAVEN
VOOR VREDE WAAR DAN OOK TER WERELD
8 – 9 – 1984′.
Het vredesmonument is opgericht ter nagedachtenis aan alle mensen in de wereld die in de strijd voor vrede zijn omgekomen.
Het monument is onthuld op 8 september 1984.
Voor meer info klik hier
De plaquette in het NS-station te Wijchen en is uitgevoerd in brons.
De tekst op de plaquette luidt:
‘1940 – 1945
TER GEDACHTENIS AAN DEN GEVALLENE MARINUS J. PETERS’.
Onder de naam is een afbeelding van een gevleugeld wiel aangebracht. Dit is het voormalige symbool van de Nederlandse Spoorwegen. Het gedenkteken is een uniforme plaquette die is aangebracht in 110 Nederlandse stationsgebouwen.
De plaquette in het NS-station te Wijchen is aangebracht ter nagedachtenis aan een personeelslid van de Nederlandse Spoorwegen dat tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen is omgekomen.
De naam van het omgekomen personeelslid luidt:
Marinus J. Peters.
Het is een daad van piëteit geweest dat de directie van de Nederlandse Spoorwegen na het einde van de Tweede Wereldoorlog heeft besloten alle omgekomen personeelsleden te gedenken door hun namen te vereeuwigen op identieke plaquettes. De platen werden aangebracht in de diverse stations, behorende tot het district of rayon van de oorlogsslachtoffers.
De plaquette is onthuld op 10 december 1948.
Helaas is deze plaquette na de verbouwing van de wachtkamer niet meer aanwezig en wordt niet meer door de NS vervangen.
Het ‘Indië-monument’ in Wijchen is een liggende gedenksteen van graniet.
Deze steen ligt in de tuin van het kasteel in de tuin, door de poort heen en dan ligt hij aan de rechterkant.
De tekst op de steen luidt:
‘OPDAT WIJ NIET VERGETEN
ANTONIUS RUTTEN † 1947
ALBERT SPANN † 1948
ANTON V.D. HOGEN † 1949
WILHELMUS PETERS † 1962
ZIJ VIELEN IN INDONESIË’.
Het ‘Indië-monument’ in Wijchen is opgericht ter nagedachtenis aan vier medeburgers die in het voormalige Nederlands-Indië door oorlogshandelingen zijn omgekomen.
De namen van de vier slachtoffers luiden:
(klik op de naam voor meer informatie)
Het Nederlands grafmonument is een kruisvormige gedenksteen.
De tekst op het gedenkteken luidt:
‘OMGEKOMEN BIJ
HET BOMBARDEMENT VAN
NIJMEGEN OP 22-2-1944
BID VOOR HUNNE ZIELEN’.
Het oorspronkelijke gedenkteken was vervaardigd uit wit natuursteen. Het monument is vervangen door een nieuw kruis van graniet. Op het nieuwe monument zijn de namen van Wijchense slachtoffers opgenomen.
Het Nederlands grafmonument is opgericht ter nagedachtenis aan de dertien dorpsgenoten die zijn omgekomen tijdens een geallieerd bombardement op Nijmegen op 22 februari 1944.
In februari 1944 werd tijdens de ‘Big Week’ getracht de vliegtuigindustrie van de bezetter te vernietigen. Op de derde dag van de operatie (22 februari) het stadshart van Nijmegen door Amerikaanse bommenwerpers verwoest door 144 brisantbommen en circa 150 splinterbommen.
Het aantal slachtoffers is nooit exact vastgesteld, omdat de schade enorm was (1.300 huizen werden verwoest), een deel van de lichamen onherkenbaar was en veel slachtoffers van buiten de stad waren gekomen. Bij dit incident zijn dertien inwoners van Wijchen om het leven gekomen.
Klik op de naam voor meer informatie.
Wel omgekomen tijdens het bombardement, maar staan niet op het monument vermeld.
Documentaire
BOMBARDEMENT NIJMEGEN Verdrongen verdriet
Een film van Ruud den Brok en Lambert van Griensven met medewerking van Bart Janssen. Dinsdag 22 februari 1944 staat geboekt als een zwarte dag uit de Nijmeegse geschiedenis. Op deze zonnige dag wierpen Amerikaanse bommenwerpers, die in de veronderstelling waren zich boven Kleef te bevinden, om 13.28 uur 144 brisant- en 426 fragmentatiebommen uit over het centrum van Nijmegen. De gevolgen waren verschrikkelijk. Bijna 800 mensen kwamen daardoor om het leven en er vielen veel gewonden. Nabestaanden en getuigen vertellen over deze vreselijke gebeurtenis. Ook Bart Janssen auteur van het boek “De pijn die blijft” draagt hieraan een steentje bij. Deze film levert een bijdrage aan de herdenking van het bombardement van Nijmegen.
Klik hier om de documentaire te bekijken.
Grebbeberg
Dit monument op de Katholieke Begraafplaats in Wijchen is ter nagedachtenis aan de Wijchenaren die zijn omgekomen op de Grebbeberg tijdens de mei dagen van 1940
De namen die vermeld staan liggen op het Nederlands Militair Ereveld Grebbeberg.
Klik op de naam voor meer informatie.
Helaas is G.W. Kloostermen verkeerd geschreven dit moet zijn:
Gerardus Wilhelmus Cloosterman
Ook Joh.C Pauwels is verkeerd geschreven dit moet zijn:
Johannes Cornelis Pouwels
Op de Rooms Katholieke Begraafplaats in Wijchen liggen twee Engelse vliegeniers begraven. Het gaat om Flight Sergeant Peter Bode uit Birmingham en Flight Sergeant William Skewes uit Camborne. P.H. Bode vloog bij 196 Squadron. W.H.Skewes bij 190 Squadron. Beide kwamen ze om op 21 september 1944 bij bevoorradingsmissies tijdens Market Garden.
Klik voor meer informatie op de naam.
Omgekomen Wijchenaren door oorlogshandelingen.
Bergharen
Het monument voor Jacques J.C.M. Luske in Bergharen (gemeente Wijchen) bestaat uit natuurstenen reliëf met daaronder een plaquette van klei die beiden zijn ingemetseld op de gevel van het voormalige gemeentehuis van de gemeente Bergharen. Op het reliëf staat een mannenfiguur afgebeeld die met opgeheven armen bescherming biedt aan een groep onderduikers.
De tekst op de plaquette luidt:
‘UIT DANK JEGENS GEMEENTE
EN BURGEMEESTER LUSKE
VOOR GENOTEN BESCHERMING
DE ONDERDUIKERS, NOV. 1945.’
Het monument voor Jacques J.C.M. Luske in Bergharen (gemeente Wijchen) is opgericht ter nagedachtenis aan burgemeester Luske, die tijdens de Tweede Wereldoorlog hulp heeft geboden aan onderduikers.
In 1943 werd door ‘Wehrmachtsbefehlshaber’ generaal F. Christiansen aangekondigd dat 300.000 Nederlandse militairen alsnog in krijgsgevangenschap zouden worden afgevoerd. Als protest tegen deze maatregel brak spontaan overal in Nederland de April-Meistaking uit. Ook burgemeester Luske liet zich niet onbetuigd. Hij hielp actief mee met het plaatsen van onderduikers in de gemeente Bergharen. Toen bij een van de razzia’s een aantal onderduikers werd gesnapt, werden zij onderworpen aan een zwaar verhoor. Drie onderduikers zwichtten onder de druk en gaven toe dat burgemeester Luske had bemiddeld bij het onderduiken.
Burgemeester Luske werd op 6 maart 1944 gearresteerd en kwam via Arnhem, Amersfoort en Vught in Duitsland terecht. Op 43-jarige leeftijd overleed hij op 27 december 1944 in het concentratiekamp Neuengamme. Zijn stoffelijk overschot werd in 1951 overgebracht naar het kerkhof van de Heilig Landstichting.
De heer Luske was tevens burgemeester van de voormalige gemeente Horssen (thans behorende tot de gemeente Druten), waar een paar jaar geleden ook een monument ter nagedachtenis aan burgemeester Luske is opgericht.
Het monument is onthuld in 1945. Het gedenkteken werd door een comité, bestaande uit voormalige onderduikers en inwoners van Bergharen, aangeboden aan het gemeentebestuur van Bergharen.
Klik hier voor meer informatie
het graf van de Britse piloot op de begraafplaats bij de Protestantse kerk van Bergharen. Deze ceremonie vindt jaarlijks plaats om aan de vooravond van kerst even stil te staan ‘bij de pijn van oorlog en bevrijding’. Onze gedachten gaan niet alleen uit naar Flight-sergeant D.C. Horn, die op 14 januari 1945 verongelukt en hier zijn laatste rustplaats heeft gekregen, maar ook naar de overige geallieerde militairen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in de voormalige gemeente Bergharen om het leven kwamen. Dat waren op 21 september 1944 de staartschutter Flight Sergeant Peter H. Bode en de piloot Warrant Officer Marc Azouz, die om het leven kwamen nabij boerderij De Schebbelaar te Hernen. En op 21/22 juni 1944 kwamen nabij de Aaldert in Bergharen om het leven de piloot, officer John D. Cassan, sergeant Sydney H. Bryant, flight-sergeant George Orr, flight-sergeant Alex Sharpe en sergeant Norman W.S. Abbott.
D. C. Horn werd in de Hawker Typhoon IB R8688
van het 247 Squadron van de Royal Air Force
op 14 januari 1945 door vijandelijk vuur
geraakt. Het toestel stortte neer in Bergharen,
bij de crash kwam Horn om het leven.
Niftrik
Het monument ‘Een brug te veel’ in Niftrik (gemeente Wijchen) is een zwerfkei met bronzen gedenkplaat. Bij het gedenkteken is een plaquette geplaatst.
De tekst op de gedenkplaat luidt:
‘EEN BRUG
“TE VEEL”
1 SEPTEMBER 1944′.
De tekst op de plaquette luidt:
‘TIJDENS HET OORLOGSGEWELD VAN 1940-1945 KWAMEN ACHT MENSEN, WAARVAN ZEVEN INWONERS VAN NIFTRIK, EN EEN INWOONSTER VAN NIJMEGEN, OM HET LEVEN.
ZEVEN VAN HEN KWAMEN OM BIJ HET VERMOEDELIJKE VERGISSINGBOMBARDEMENT DAT PLAATSVOND OP 1 SEPTEMBER 1944 BIJ DE SPOORBRUG VAN NIFTRIK. EÉN SNEUVELDE ALS SOLDAAT AAN HET GREBBEFRONT.
DAARNAAST VERLOREN OP 10 MEI 1940 TACHTIG MENSEN HUIS EN HAARD. DIT ALS GEVOLG VAN HET IN BRAND STEKEN DOOR HET NEDERLANDSE LEGER VAN ALLE BOVEN DE DIJK UITSTEKENDE GEBOUWEN, WAARONDER DE KERK. MEN WILDE HIERMEE VOORKOMEN DAT DE OPRUKKENDE DUITSERS VANAF DIE GEBOUWEN DE NEDERLANDSE LINIES BIJ RAVENSTEIN ZOUDEN
BESCHIETEN. BIJ DEZE TRAGEDIE GEEN EENDERDE VAN HET VREDIGE MAASDORP NIFTRIK IN VLAMMEN OP.
OPDAT WIJ NIET VERGETEN DE VRIJHEID VROEG EEN HOGE TOL
GEDENK DAAROM GEWETENSVOL OP DIT VERSTILDE OGENBLIK DE MENSEN UIT ONS NIFTRIK DIE STIERVEN – ZEVEN WELGETELD –
DOOR WREED EN ZINLOOS KRIJGSGEWELD DE MAAS HEEFT NIMMER WEGGESPOELD
HET LEED DAT THANS NOG WORDT GEVOELD’.
Het monument ‘Een brug te veel’ in Niftrik (gemeente Wijchen) is opgericht ter nagedachtenis aan acht medeburgers die tijdens de bezettingsjaren door oorlogshandelingen om het leven zijn gekomen.
zes van hen, afkomstig uit Niftrik, om het leven gekomen bij het vergissingsbombardement dat plaatsvond op 1 september 1944 bij de spoorbrug van Niftrik.
Het gedenkteken herinnert tevens aan een grote brand op 10 mei 1940, waarbij tachtig mensen huis en haard verloren. Het Nederlandse leger stak alle boven de dijk gelegen huizen in brand, om te voorkomen dat de oprukkende Duitse troepen vanaf deze huizen de Nederlandse linies bij Ravenstein zouden beschieten. Een derde van het dorp is hierbij in vlammen opgegaan.
Het monument is onthuld in 2003.
Hieronder vind je de namen van de slachtoffers:
Uit Nijmegen:
Uit Niftrik:
Maria Jacoba Reijs-Kersten
Jacobus Henricus Reijs
Everdina Johanna Josephina Reijs
Maria Anna Theresia Reijs
Johannes Petrus Hoffmans
Franciscus Johannes van den Heuvel
De gesneuvelde soldaat:
Batenburg
Het oorlogsmonument in Batenburg is een sculptuur, vervaardigd uit een onderstel van een Brits vliegtuig, dat in 2003 uit de Maas bij Batenburg is opgevist. Aan de weerzijden van het monument is op een paaltje een informatiebord geplaatst.
De tekst op het linkerbord luidt:
‘STA EEN OGENBLIK STIL…
BIJ DE GEDACHTE AAN DE HELDEN,
DIE NA EEN SUCCESVOLLE BEVOORRADINGSMISSIE BIJ OOSTERBEEK,
TEN TIJDE VAN DE “SLAG OM ARNHEM” OP 21 SEPTEMBER 1944
TIJDENS EEN MISLUKTE NOODLANDING IN DE MAAS ONDER BATENBURG
HUN LEVEN HEBBEN GEGEVEN.’
WIJ SPREKEN UIT RESPECT EN ERKENNING UIT NAAR HEN,
DIE BATENBURG HEBBEN GERED VAN EEN GROTE RAMP EN HEBBEN
GESTREDEN IN DEN VREEMDE VOOR VRIJHEID, VREDE EN DEMOCRATIE.
BEMANNING VAN DE SHORT STIRLING MK. IV – LJ833/190 SQUADRON:
F./LT. A. ANDERSON (PILOOT) – RAF + GROESBEEK
F/O/ A.D. AMDAMSON (NAVIGATOR) – RAF + RAVENSTEIN
SGT. A.J. SMITH (BOORDWERKTUIGK.) – RAF GERED
F/SGT. W.G. TOILEY (RADIOTELEGRAFIST) – RAF + BERGEN OP ZOOM
F/SGT. G.E. ORANGE (BOMMENRICHTER) – RAF GERED
F/SGT. A.G.O. BELLAMY (STAARTSCHUTTER) – RAF + RAVENSTEIN
F/SGT. G.F. CONRY CANDLER (2E PILOOT) – RAF + BATENBURG
DVR. A.E. ABBOTT (DISPATCHER) – RASC + GROESBEEK
DVR. L.E. BLOOMFIELD (DISPATCHER) – RASC GERED.’
Het oorlogsmonument in Batenburg (gemeente Wijchen) is opgericht ter nagedachtenis aan de zes omgekomen bemanningsleden van een Brits transportvliegtuig dat hier op 21 september 1944 is neergestort.
De Britse Short ‘Stirling’ van het 190ste squadron van de Royal Air Force (RAF) had op 21 september 1944 tijdens de Slag om Arnhem net voorraden bij Oosterbeek gedropt voor Britse militairen. Op de terugweg werd het toestel beschoten door de Duitsers. De Stirling was niet meer in de lucht te houden. Om te voorkomen dat het brandende vliegtuig midden in Batenburg terecht kwam, maakte piloot Anderson een noodlanding in de Maas. De klap op het water was zo hard, dat het toestel in stukken brak. Hierbij kwamen zes bemanningsleden om het leven.
Begraven in Batenburg G.F. CONRY CANDLER
Flight Sergeant, 2e pilot, G.F. Conry Candler 20 jaar:
Gesneuveld 21 september 1944
G.F. Conry Candler was 2e piloot aan boord van de Short Sterling LJ833. Ze waren op bevoorradingsmissie boven oosterbeek. Op de terugvlucht, na een succesvolle dropping, zag de staartschutter vliegtuigen naderen waarvan hij dacht dat het Geallieerde toestellen waren die hen op de terugvlucht zouden begeleiden. Helaas waren het Duitse jagers die net als bij de LJ810 (P.H. Bode) eerst de staartschutter uitschakelden en vervolgen het toestel in brand schoten. Het brandende toestel verloor snel hoogte waardoor de bemanning het toestel niet meer konden verlaten. Er werd gekozen voor een noodlanding. De piloot kon nog net voorkomen dat het toestel op Batenburg zou landen en maakte, rond 16.00 uur, met een enorme klap een buiklanding op de Maas bij Batenburg. Het toestel brak in stukken. Met behulp van “circus de Gelder” mensen die toevallig net in Batenburg optraden , vooral door het heldhaftige optreden van Hartog de Gelder, konden drie bemanningsleden worden gered. De overige bemanningsleden waren helaas omgekomen en liggen o.a. begraven in Ravenstein, Groesbeek en Bergen op Zoom.
G.F. Conry Candler ligt begraven op de begraafplaats te Batenburg. Hij heeft in tegenstelling tot anderen geen oorlogsgrafsteen maar een grafsteen geschonken door de bevolking van Batenburg.
Klik hier voor meer informatie
Balgoij
Sigbertus Marinus Toonen Dekkers is zwaar gewond nabij de Roggeakker, mogelijk tijdens de tegenaanval van majoor Jacometti. Werd gewond afgevoerd naar een hulpverbandplaats te Amerongen, waar hij op 13 mei 1940 overleed. Op 3 juni 1940 vanuit een veldgraf bij de hulpverbandpost langs de Rijksweg tussen Elst en Amerongen overgebracht naar het Militair Ereveld Grebbeberg.
In Balgoij is een straat naar hem vernoemd.
Klik hier als je een bloemetje op dit graf wil laten leggen
Dit bord vertelt het verhaal van een neergestort vliegtuig en een vrouw die te hulp schoot. Het is geplaatst op de plaats van de vondst van het vliegtuigwrak in de Maas bij Balgoij. Het ging om het vliegtuig van de 22-jarige Flying Officer William Arthur “Bill” Kalka.
Kalka vloog in zijn Hawker Tempest gevechtsvliegtuig NV981. De toen 21-jarige heldin Riet Janssen uit Nijmegen had de crash gezien en probeerde vervolgens Kalka uit het water te krijgen, maar dat lukte helaas niet. Riet schoot dus te hulp, maar kon niets meer doen; ze hadden haar fiets gestolen terwijl ze in het water dook.
Lees hier het hele verhaal.
Officer William Arthur Kalka is begraven op de oorlogs begraafplaats in Uden.
