Tijdens de tweede Wereldoorlog was Nederland zijn koloniale gezag over Nederlands-Indië kwijtgeraakt. Op 17 augustus 1945, twee dagen na de Japanse capitulatie, riepen de Indonesische leiders Soekarno en Hatta de onafhankelijke Republiek Indonesië uit. Nederland besloot te proberen zijn gezag met militaire middelen te herstellen om zo een geleidelijke dekolonisatieproces onder Nederlandse leiding af te dwingen.

In deze strijd zette Nederland in de jaren 1945-1949 ruim 200.000 militairen in, onder wie 95.000 dienstplichtigen en 25.000 oorlogsvrijwilligers uit Nederland. Jaren van strijd en onderhandelingen leidden ertoe dat Nederland op 27 december 1949 de soevereiniteit over vrijwel de gehele archipel overdroeg aan Indonesië. Tijdens dit grootschalige conflict kwamen ongeveer 6000 militairen in dienst van het Koninkrijk om het leven.

Nederlands-Indië 1925-1947:

De strijd in Nederlands-Indië speelde zich aanvankelijk af rond kleine bruggenhoofden die Britse troepen na de Japanse capitulatie hadden bezet en die de KNIL-eenheden en Nederlandse oorlogsvrijwilligers en mariniers om het Nederlandse gezag te herstellen in de loop van 1946 over namen. Ondertussen verscheepte Nederland vanaf 1946 tienduizenden dienstplichtigen naar Indie om het Nederlandse gezag te helpen herstellen.

Terwijl de strijd om de bruggenhoofden voortduurde, startte Nederland onder internationale druk onderhandelingen met de Republiek Indonesië. Deze leken eind 1946 met het akkoord van Linggadjati tot een politieke oplossing te leiden. Beide partijen gaven echter een verschillende invulling aan het akkoord, waarna Nederland besloot tot een militair offensief. Deze eerste Politionele actie (21 juli tot 5 augustus 1947) zorgde vooral op Java voor een forse Nederlandse gebiedsuitbreiding. De troepen van de Republiek (TNI) trokken zich terug maar waren niet verslagen. Tijdens deze eerste Politionele actie kwam Antonius Johannes Rutten uit Alverna, op 24 april 1947, te Toenggilis (Batavia) door een noodlottig ongeval om het leven.

Nederlands-Indië 1947-1949:

Het conflict kreeg steeds meer het karakter van een meedogenloze guerrillaoorlog. De Nederlandse eenheden werden vaker doelwit van aanslagen en hinderlagen door de TNI of andere Indonesische strijdgroepen. Nadat een begin 1948 door de VN afgedwongen wapenstilstand een politieke oplossing niet dichterbij had gebracht, startte Nederland op 19 december 1948 opnieuw een groot militair offensief tegen Republiek Indonesië: de tweede Politionele actie.

De tweede Nederlandse poging om een militaire beslissing te forceren leek succesvol, maar mislukte. De TNI verhevigde de guerrillastrijd en bracht de Nederlandse troepen grotere verliezen toe. Gelijktijdig wist de Republiek Indonesië internationaal meer steun te krijgen, onder meer van de Verenigde Staten. Onder deze verslechterende omstandigheden legde Nederland uiteindelijk het hoofd in de schoot. Op 27 december 1949 droeg Nederland de soevereiniteit over vrijwel de gehele archipel over aan Indonesië. Tijdens de tweede Politionele actie kwamen op 3 november 1948 te Wananjana Albert Henri Spann uit Balgoij en op 19 januari 1949 te Djokjakarta Antonie van den Hoge om het leven.

Militairen die in Nederlands-Indië of op de aangrenzende zeegebieden (marine) gediend hebben kwamen in aanmerking voor het “Ereteken voor Orde en Vrede”. Zij moesten minstens drie maanden gediend hebben tussen 3 september 1945 en 4 juni 1951. Militairen die, in militair verband, tegen kwaadwilligen moesten optreden kregen, voor het jaar waarin zij dienden, op het lint van de medaille

de jaargespen “1945”, “1946”, “1947”, “1948” of “1949” 40 jaar later kwamen hier de gespen “1950” en “1951” bij. Het ereteken werd ook postuum uitgereikt.
Bron: nlveteraneninstituut.nl