Nederland, 10 tot 15 mei 1940

Met de Duitse aanval op Nederland in 1940 begon op 10 mei voor Nederland de 2e Wereldoorlog. Duitsland viel gelijktijdig Luxemburg en België binnen als onderdeel van “Fall Gelb”.

Aan de Peel-Raamstelling en op de Grebbeberg kon het Nederlandse leger geen stand houden.

Door de afkondiging van de algemene mobilisatie op 28 augustus 1939 zijn 300.000 Nederlandse Militairen vanuit huis naar hun mobilisatie bestemming vertrokken. Voor wat betreft het 8e Regiment Infanterie, die de Grebbeberg moest verdedigen, hield dat in dat de opgeroepen jonge mannen gelegerd werden in scholen, fabriekshallen, garages of boerderijen in de omgeving van Wageningen en Rhenen. Officieren en onderofficieren werden gelegerd in hotels of bij mensen thuis.

Zo ook vele dienstplichtige militairen uit de Gemeente Wijchen en omliggende gemeentes die vandaag de dag ook onder Wijchen vallen.

Op 11 mei bereikten een 23.000 man tellende Duitse legermacht Wageningen en begonnen van daaruit de Grebbeberg met Artillerie te beschieten. Na deze hevige beschieting vielen ze met duizenden soldaten tegelijk aan waaronder vele fanatieke SS’ ers van het Regiment “Der Fuhrer”. Een modern uitgerust leger met gemotiveerde goed bewapende mannen die vanuit Wageningen de voorposten, het 3e Bataljon van het 8e Regiment Infanterie, begonnen op te rollen.

Vele Nederlandse soldaten, geschrokken en verrast door het geweld en de overmacht, begonnen zich terug te trekken of over te geven en werden vervolgens direct afgevoerd achter de Duitse linies, Andere Soldaten hadden minder geluk en werden als levend schild door de Duitsers richting de Grebbeberg gedreven.

Dit overkwam o.a. dienstplichtig Soldaat Gerardus Wilhelmus Cloosterman uit Wijchen. Hij moest zijn tuniek uitdoen en in zijn witte blouse moest hij samen met anderen een Duitse PAK (Panzer Abwehr Kanone) voorttrekken over de Griftdijk richting de Grebbeberg. De mannen op de Grebbeberg die dit zagen gebeuren hadden 2 opties; schieten op de Duitsers, die gebruik maakten van het levende schild met het risico eigen troepen te raken, of toezien hoe de “berg” zonder slag of stoot ingenomen zou gaan worden. Ondanks dat eigen mensen gedood konden worden kozen vele soldaten op de berg voor het eerste en openden het vuur. Tientallen Nederlanders werden door eigen vuur getroffen en raakten gewond of sneuvelden. Zo ook Soldaat Cloosterman hij sneuveld op 12 mei, op 25 jarige leeftijd, door eigen vuur.

De SS was erg fanatiek en wilde snel oprukken. Dat hield in dat ze Nederlandse soldaten, die zich overgaven, niet konden gebruiken ze hadden geen tijd en mensen om deze mannen te fouilleren en af te voeren waardoor de eerste oorlogsmisdaden, begaan door Duitsers op Nederlandse bodem, plaats vonden voor en op de Grebbeberg. Op verschillende locaties in de voorpostenstrook maar ook op de Grebbeberg zelf zijn groepjes Nederlandse soldaten gevonden die d.m.v. een schot door het hoofd, doodgeschoten zijn. De dienstplichtige Soldaat Johannes Cornelis Pouwels uit Wijchen was op 11 mei hetzelfde lot beschoren. Hij en de overlevenden van zijn groep, bestaande uit 6 Soldaten, de overige 5 waren al gesneuveld of gewond in hun stelling, in de boomgaard bij boerderij “Heijmaten” bij elkaar gedreven en 1 voor 1 door het hoofd geschoten. Pouwels kon nog net zijn vriend J.H. Rutten (uit Groesbeek) omhelzen alvorens ook zij standrechtelijk geëxecuteerd werden. Op 18 mei zijn ze gevonden in de boomgaard Jan Pouwels nog met zijn armen om Rutten heen, en zijn dezelfde dag nog begraven op de Grebbeberg. Cornelis Gerardus (Cees) Rutten uit Wijchen was reeds gewond geraakt in de stelling. Toen de Duitsers de stelling overmeesterden stak Cees zijn handen op ten
teken van overgave. Echter hadden de Duitsers hier geen boodschap aan en schoten Cees ter plekke in de stelling dood.

Dienstplichtig soldaten Antonius Hermanus Jeurissen (Toon) en Thomas Johannes Jansen uit Wijchen hadden hun gevechtsopstelling in de voorpostenstrook. Beide zaten in de 1e sectie van het 1e peloton van het 3e Bataljon 8e Regiment Infanterie en waren gelegerd in de stelling bij boerderij “Middelkoop”. zij sneuvelden tezamen op 12 mei in hun stelling in de strijd tegen de Duitsers en zijn daar op 18 mei gevonden en dezelfde dag nog begraven op de Grebbeberg. Toon Jeurissen heeft tot 16 oktober 1942 als onbekende soldaat in zijn graf gelegen alvorens hij geïdentificeerd kon worden.

Tijdens de mobilisatie periode waarin hard gewerkt werd aan de gevechtsopstellingen en loopgraven werd langs de Roggenakker (de akker grenzend aan het huidige Ereveld) een verdedigingslinie ingericht, de stoplijn, de derde en laatste lijn waar de Duitser tegengehouden moesten worden. Zou deze lijn vallen dan lag de weg voor de Duitsers open om door te stoten tot de grote steden zoals Den Haag waar de Koninklijke familie verbleef. In deze stoplijn, onder bevel van KNIL Majoor Jacomettie die met verlof in Nederland was en door de uitbraak van de oorlog niet terug kon naar Nederlands-Indië, bevonden zich de dienstplichtige soldaten Sigbertus Toonen-Dekkers uit Balgoij en Hendrikus Franciscus Blom uit Wijchen.

Op 12 mei na de middag hadden de Duitsers de voorposten opgerold en ook grote delen van de eenheden die net voor en tegen de berg op lagen grotendeels uitgeschakeld. De Duitsers waren tot vlak voor de stoplijn genaderd (waar nu het Ereveld zich bevind) Duitse Scherpschutters namen positie in, in de bomen met zicht op de Roggenakker en stoplijn. Majoor Jacomettie die dit zag gebeuren besloot om door middel van een tegenaanval de Duitsers terug te drijven de berg af. Net voor 14.00 uur gaf hij het teken voor deze tegenaanval en stormde met zijn mensen het Roggeveld op richting de Duitsers. De Duitsers superieur qua wapens openden massaal het vuur en de aanval liep stuk op een muur van staal. De aanvallers zochten dekking en probeerden terug te komen in hun post. Helaas bleven velen gewond of dood achter.

Dienstplichtig Soldaat Toonen-Dekkers raakte zwaar gewond en werd afgevoerd naar de verbandhulppost bij Amerongen waar hij op 13 mei aan zijn verwondingen overleed. Op zijn grafsteen staat 12 mei de dag van de fatale aanval maar dit is niet juist. Dienstplichtig Soldaat Blom sneuvelt tijdens de tegenaanval op 12 mei en blijft achter op de Roggenakker waar hij op 16 mei door een bergingsploeg van het Rode Kruis wordt gevonden. Hij wordt dezelfde dag nog begraven op het Ereveld. Ook Majoor Jacomettie sneuvelt en wordt op het Ereveld begraven. Voor zijn moed wordt hij postuum begiftigd met de Bronzen Leeuw. Soldaat Toonen-Dekkers werd vereerd met een eigen straatnaam in Balgoij.

Ook uit Wijchen afkomstig is dienstplichtig Soldaat Marinus Franciscus Loeffen. Zijn stelling wordt compleet overrompeld door de Duitsers die de Soldaten in deze stelling m.b.v. handgranaten uitschakelen. Loeffen en 18 van zijn makkers komen bij deze aanval om het leven. Hij sneuvelt op 13 mei voor het Vaderland. Loeffen wordt 17 mei gevonden en wordt dezelfde dag nog begraven op het Ereveld.

De gemeente Wijchen verliest in de meidagen van 1940 zeven jonge mannen die sneuvelden voor het Vaderland op de Grebbeberg. Ze waren in de bloei van hun leven. Hoeveel Wijchenaren gewond zijn geraakt is onbekend. Aan Nederlandse zijde sneuvelen 417 man de Duitsers verliezen 275 man. De Duitsers noemden de Grebbeberg ondanks de slechte materialen en oude wapens waarmee de Nederlanders moesten vechten “Der Teufelsberg”.

Na de oorlog is in Wijchen een Grebbeberg monument onthuld. Dit monument is te vinden op het Rooms Katholieke kerkhof in Wijchen 4e pad rechts.